UncategorizedOszustwo komputerowe według art. 287 kk – kiedy zwrócić się do adwokata?

Oszustwo komputerowe kojarzy się przede wszystkim z hakerami włamującymi się do banków lub na serwery dużych przedsiębiorstw. Tymczasem to pojęcie jest znacznie szersze. Ofiarą oszustwa komputerowego może paść każdy, kto korzysta z komputera lub telefonu. I nie tylko doświadczeni hakerzy mogą usłyszeć zarzut popełnienia przestępstwa z art. 287 k.k. W Polsce w 2024 roku zgłoszono ponad 600 000 cyberprzestępstw, co oznacza wzrost o 62% w porównaniu do roku poprzedniego. Jakie działania mogą więc zostać uznane za oszustwo komputerowe? Jakie konsekwencje wówczas grożą? I jak bronić się w razie usłyszenia zarzutów? 

Czym dokładnie jest oszustwo komputerowe z art. 287 kk?

Art. 287 § 1 Kodeksu karnego definiuje oszustwo komputerowe jako bezprawną ingerencję w cudze dane komputerowe w celu osiągnięcia korzyści majątkowej. Oznacza to, że jeśli celowo:

• Zmieniasz dane w systemie komputerowym,
• Usuwasz istniejące informacje,
• Dodajesz nowe zapisy danych informatycznych,
• Wpływasz w inny sposób na automatyczne przetwarzanie, gromadzenie lub przekazywanie danych

– i robisz to w celu osiągnięcia korzyści majątkowej lub wyrządzenia komuś szkody – popełniasz przestępstwo.

Ważne jest to, że Twoje działania muszą być celowe i ukierunkowane na zysk lub szkodę. Dlatego np. przypadkowe usunięcie pliku nie będzie oszustwem komputerowym.

Czy to oszustwo komputerowe, kredytowe, czy klasyczne?

Działania, które pozornie kwalifikują się jako oszustwo komputerowe, nie zawsze wpasują się w tę kategorię. Kodeks karny wyróżnia jeszcze oszustwo klasyczne i oszustwo kredytowe. Oznacza to, że nie każde cyberprzestępstwo musi wiązać się z art. 287 k.k. Wiele zależy od konkretnych okoliczności.

Oszustwo komputerowe a oszustwo klasyczne

Oszustwo klasyczne (art. 286 kk) polega na wprowadzeniu człowieka w błąd – np. okłamujesz kogoś, żeby oddał Ci pieniądze lub rzeczy. Grozi też za nie wyższa kara, bo od 6 miesięcy aż do 8 lat pozbawienia wolności.

Oszustwo komputerowe to manipulowanie systemami informatycznymi – nie okłamujesz ludzi, tylko „oszukujesz” komputery i programy.

Jeśli więc zadzwonisz do starszej osoby i poprosisz o pieniądze w ramach „oszustwa na wnuczka” – popełnisz oszustwo klasyczne. Z kolei jeśli włamiesz się na konto bankowe takiej starszej osoby i przelejesz pieniądze, popełniasz już oszustwo komputerowe.

Oszustwo komputerowe a oszustwo kredytowe

Oszustwo kredytowe (art. 297 kk) występuje, gdy dopuszczasz się działań, które w dużym uproszczeniu można określić jako „składanie fałszywych dokumentów”. Na przykład gdy podajesz fałszywe dane o dochodach lub zatrudnieniu, przedstawiasz inne nieprawdziwe informacje mające znaczenie dla uzyskania kredytu albo nawet podrobione dokumenty.

Żeby w podobnych okolicznościach móc mówić o oszustwie komputerowym potrzebna byłaby bezpośrednia manipulacja systemem w celu uzyskania takiego kredytu – na przykład włamanie do systemu bankowego i zmiana danych o Twoim koncie.

Kiedy możesz zostać oskarżony o oszustwo komputerowe? Przykłady oszust komputerowych z praktyki sądowej

Jak widzisz, przepisy definiują oszustwo komputerowe w taki sposób, że nie zawsze można łatwo stwierdzić, że Twoje działania rzeczywiście wpasowują się w tę kategorię. Żeby więc to zagadnienie stało się bardziej zrozumiałe, posłużmy się kilkoma przykładami.

Do popularnych praktyk dotyczących oszustw komputerowych zalicza się przede wszystkim:

• ransomware –  instalujesz złośliwe oprogramowanie, które szyfruje pliki ofiary i żądasz okupu za ich odblokowanie. Ofiara widzi jedynie instrukcje, jak zapłacić.
• manipulacja danymi – celowo zmieniasz zapisy w systemach firmowych, usuwasz lub dodajesz nowe dane w celu uzyskania korzyści majątkowej,
• kradzież tożsamości online – używasz cudzych danych do logowania się do systemów i dokonywania transakcji.

Czasami jednak popełnienie przestępstwa z art. 287 Kodeksu karnego jest mniej oczywiste. Tak było np. w sprawie, w której Sąd Apelacyjny w Warszawie wydał wyrok 24 lutego 2021 r. (II AKa 339/19). Mężczyzna udostępnił swój rachunek bankowy przestępcom, którzy włamali się na konto i ukradli pieniądze. Następnie wypłacił te pieniądze ze swojego konta. Sąd uznał to za pomocnictwo w oszustwie komputerowym i mężczyzna poniósł odpowiedzialność karną.

Jakie kary grożą za oszustwo komputerowe?

Zgodnie z art. 287 § 1 kk, za oszustwo komputerowe grozi Ci kara pozbawienia wolności od 3 miesięcy do 5 lat.

Jeśli szkoda jest niewielka, a sąd uzna przestępstwo za przypadek mniejszej wagi (art. 287 § 2 kk), możesz natomiast otrzymać:

• Grzywnę
• Karę ograniczenia wolności,
• Karę pozbawienia wolności do roku.

Jak widzisz, różnica w grożących konsekwencjach jest duża, w zależności od tego, czy ponosisz odpowiedzialność z art. 287 § 1 k.k., czy z § 2 k.k. Właśnie dlatego tak ważne jest, aby profesjonalny adwokat mający doświadczenie w sprawach dotyczących przestępstw internetowych ocenił Twoją sprawę i określił, czy istnieją podstawy do uznania przestępstwa za przypadek mniejszej wagi.

Musisz też pamiętać, że kluczowym elementem jest zamiar sprawcy, który dąży do osiągnięcia korzyści majątkowej lub wyrządzenia szkody osobie poszkodowanej. Bez tego nie można mówić o odpowiedzialności ze wspomnianego przepisu.

Kiedy oszustwo komputerowe jest ścigane tylko na wniosek?

Nawet jeśli Twoje działania wpasowują się w definicję popełnienia przestępstwa oszustwa komputerowego, nie zawsze będzie to oznaczać automatyczne uruchomienie postępowania i poniesienie odpowiedzialności karnej. Art. 287 § 3 kk stanowi bowiem, że jeśli popełnisz przestępstwo oszustwa komputerowego na szkodę osoby najbliższej, postępowanie karne rozpoczyna się tylko na jej wniosek.

Zgodnie z art. 115 § 11 kk, osobami najbliższymi są natomiast:

• małżonek,
• wstępni (rodzice, dziadkowie),
• zstępni (dzieci, wnuki),
• rodzeństwo,
• powinowaci w tej samej linii lub stopniu,
• osoba pozostająca w stosunku przysposobienia oraz jej małżonek,
• osoba pozostająca we wspólnym pożyciu.

Co to oznacza w praktyce? Jeśli wykorzystasz dane komputerowe swojej żony do dokonania transakcji bez jej zgody, postępowanie nie zostanie wszczęte z urzędu. Żona może następnie zdecydować, czy chce pociągnąć Cię do odpowiedzialności karnej za oszustwo i uruchomić postępowanie na wniosek. Tym samym może również zdecydować, że nie chce angażować w sprawę wymiaru sprawiedliwości.

Jesteś osobą oskarżoną o popełnienie przestępstwa oszustwa komputerowego? Najlepiej jak najszybciej skontaktuj się z adwokatem!

Oszustwo komputerowe to poważne przestępstwo. Jego popełnienie może wiązać się dla Ciebie nawet z 5 latami pozbawienia wolności. Właśnie dlatego tak ważne jest jak najszybsze skorzystanie z profesjonalnej pomocy. Tym bardziej, że skuteczna obrona w sprawie karnej rozpoczyna się jeszcze przed uruchomieniem postępowania sądowego.

Adwokat od spraw karnych może:

• uczestniczyć w czynnościach dokonywanych przez Policję,
• składać wnioski dowodowe,
• opracować taktykę procesową,
• reagować na ewentualne uchybienia,
• czuwać nad przestrzeganiem Twoich praw,
• przygotowywać odpowiednie pisma.

Na etapie sądowym będzie z kolei realizował opracowaną taktykę procesową, reprezentując Cię przed sądem i dokładając starań, by wynik postępowania okazał się dla Ciebie możliwie najbardziej korzystny.

Pomoc adwokata będzie też istotna, gdy to Ty jesteś ofiarą oszustwa komputerowego. Doświadczona kancelaria może reprezentować cię jako pokrzywdzonego, pomagając gromadzić dowody, dochodzić sprawiedliwości i ewentualnej rekompensaty.

Dlatego nie warto zwlekać – im szybciej zareagujesz, tym większe masz szanse na pomyślne zakończenie sprawy. Pamiętaj jednak, że cyberprzestępstwa są szczególną kategorią przestępstw. Wymagają nie tylko znajomości prawa karnego, ale również wiedzy z zakresu technologii. Właśnie dlatego tak ważne jest, by reprezentował Cię adwokat, który ma doświadczenie w tym zakresie.