Sprawy karneCyberbullying, czyli nękanie w Internecie – art. 190a Kodeksu Karnego

Łatwy i powszechny dostęp do urządzeń elektronicznych, takich jak komputery i telefony komórkowe, wiąże się z powstaniem nowej kategorii przestępstw, jaką jest cyberbulling. Nękanie innej osoby w internecie albo podszywanie się pod nią może skutkować pozbawieniem wolności nawet na kilka lat. A jaka dokładnie kara grozi za cyberbullying?

Czym jest cyberbullying?

Cyberbullying, inaczej przemoc internetowa, to przestępstwo popełniane w cyberprzestrzeni. Zakłada wykorzystanie komunikacji cyfrowej, w tym m.in. maili, kont społecznościowych i komunikatów internetowych, w celu poniżania, nękania lub zastraszania.

Od czerwca 2011 roku cyberbullying jest uznawany w Polsce za przestępstwo i podlega odpowiedzialności karnej na podstawie art. 190a k.k. Zgodnie z tym przepisem karane jest zachowanie, które wyczerpuje poniższe znamiona:

• Uporczywe nękanie innej osoby lub osoby jej najbliższej
• Wzbudzanie uzasadnionego okolicznościami poczucia zagrożenia
• Poniżanie
• Udręczanie
• Istotne naruszanie prywatności
• Podszywanie się pod inną osobę i wykorzystanie jej wizerunku, innych danych osobowych lub danych, za pomocą których jest ona publicznie identyfikowana, by wyrządzić jej szkodę majątkową lub osobową.

Jakie są najczęstsze formy nękania w internecie?

Nękanie w internecie może przybierać wiele postaci, a zjawiska te są obecnie na tyle powszechne, że większość z nich doczekała się konkretnych nazw. Choć warto dodać, że zwykle nie mają one swoich polskich odpowiedników, a zamiast tego stosuje się nazwy z języka angielskiego.

Do najczęstszych form cyberbullingu należą m.in.:

• Flaming – podburzanie innych użytkowników np. na forach i w dyskusjach na portalach społecznościowych poprzez prowokacyjne wiadomości i obelgi.
• Outing – udostępnianie osobom trzecich prywatnych materiałów należących do innej osoby, takich jak np. zapisy rozmów czy zdjęcia. Nie ma przy tym znaczenia, czy sprawca zdobył je nielegalnie, czy też uzyskał je od samej ofiary.
• Stalking – nękanie innej osoby, podejmowanie ciągłych prób nawiązywania z nią kontaktu mimo jej sprzeciwu, uporczywe wypytywanie się o nią w jej otoczeniu, wystawanie pod domem, wysyłanie wiadomości i zasypywanie telefonami w sposób, który wzbudza w ofierze poczucie zagrożenia.
• Mowa nienawiści (art. 256 – 257 k.k.) oraz hejt (art. 216 kk) – formy uderzania w inną osobę nienawistnymi lub ośmieszającymi treściami (słowami, materiałami graficznymi itd.) w celu wywołania negatywnych emocji, obrażenia i zranienia jej.
• Podszywanie się pod inną osobę (art. 190a § 2 k.k.) – często występuje w formie tworzenia fałszywych kont na profilach społecznościowych. Takie podszywanie się również uważane jest za formę stalkingu.

A to wciąż zaledwie najpopularniejsze przykłady. W praktyce ta lista jest znacznie szersza. Wystarczy, że dane zachowanie wpisuje się w definicję ze wspomnianego już wcześniej artykułu 190a k.k.

Jaka odpowiedzialność karna grozi za cyberbulling?

Przestępcy w internecie nie są wcale tak anonimowi, jak mogłoby się im wydawać. A nękanie w sieci wiąże się z odpowiedzialnością karną przewidzianą w art. 190a Kodeksu karnego.

Zgodnie z tym przepisem podstawowa odpowiedzialność karna za cyberbullying to kara pozbawienia wolności od 6 miesięcy do 8 lat. Dotyczy ona nie tylko przypadków nękania, ale także podszywania się pod inną osobę i wykorzystywania jej wizerunku w internecie.

Oprócz tego przepis przewiduje zaostrzoną odpowiedzialność karną w sytuacji, gdy cyberbullying doprowadził do targnięcia się pokrzywdzonego na własne życie. Wtedy za nękanie w internecie grozi już kara pozbawienia wolności od 2 do 15 lat.

Żeby jednak w ogóle doszło do pociągnięcia sprawcy do odpowiedzialności karnej na podstawie art. 190a, konieczne będzie złożenie wniosku przez pokrzywdzonego. Cyberbullying nie jest ścigany z urzędu – z wyjątkiem sytuacji, w której doprowadził do targnięcia się pokrzywdzonego na jego życie.

Cyberbullying a inne przestępstwa z kodeksu karnego

Działania uznawane za nękanie w internecie jednocześnie mogą kwalifikować się także jako inne przestępstwa. Na przykład sprawca cyberprzemocy może jednocześnie dopuścić się zniesławienia, znieważenia lub obrazy uczuć religijnych. W przypadku tych dwóch pierwszych rozpoczęcie postępowania karnego wymaga wcześniejszego wniesienia  prywatnego aktu oskarżenia, bo tego rodzaju przestępstwa też nie są ścigane z urzędu.

Przestępstwo cyberbullyingu może wiązać się także z groźbą karalną, zmuszaniem do określonego działania i takimi cyberprzestępstwami jak bezprawne uzyskanie informacji, włamanie się do sieci, zakłócanie systemu komputerowego czy oszustwo komputerowe.

Jeśli jeden czyn podpada jednocześnie pod kilka przepisów ustawy karnej, zgodnie z Kodeksem karnym sąd zastosuje przepis przewidujący najsurowszą karę. Tym samym w tego rodzaju przypadkach konsekwencje mogą być naprawdę dotkliwe dla sprawcy. I tym większe znaczenie będzie mieć wówczas skorzystanie z w tym zakresie nie tyle z pomocy adwokata od spraw karnych, co konkretnie ze wsparcia prawnika specjalizującego się w sprawach przestępstw internetowych.

Tego typu przypadki wymagają nie tylko znajomości prawa karnego, ale też zrozumienia zmieniających się technologii. Skuteczny adwokat współpracuje ze specjalistami ds. cyberbezpieczeństwa, łącząc ich ekspercką wiedzę techniczną z własnym doświadczeniem procesowym. Dopiero to pozwala opracować naprawdę skuteczną strategię obrony – od momentu pierwszego przesłuchania, przez zbieranie dowodów, aż po reprezentację w sądzie. Ma to znaczenie dla możliwości uniknięcia odpowiedzialności karnej, jak i złagodzenia jej wymiaru w związku z popełnionym cyberprzestępstwem.