Odwołanie stanu epidemicznego w Polsce sprawiło, że sytuacja cudzoziemców uległa ogromnej zmianie. Szczególne zasady dotyczące legalnego pobytu w kraju przestaną obowiązywać z końcem lipca. Oznacza to, że cudzoziemcy korzystający z uchylanych rozwiązań powinni szybko podjąć konkretne kroki – zadbać o legalne dalsze przebywanie w Polsce lub wrócić do kraju pochodzenia.
Jak wyglądała sytuacja prawna cudzoziemców w Polsce podczas obowiązywania stanu epidemicznego w RP?
Obowiązywanie stanu zagrożenia epidemicznego związanego z wirusem SARS-CoV-2 wymagało wdrożenia specjalnych rozwiązań, z których wiele dotyczyło również cudzoziemców przebywających na terenie Polski.
Regulacje wprowadzone w formie ustaw covidowych i rozporządzeń miały m.in. przeciwdziałać negatywnym skutkom obostrzeń, które mogłyby utrudnić chociażby załatwienie spraw urzędowych.
W praktyce oznaczało to pewne udogodnienia. Dokumenty cudzoziemców przebywających w Polsce w czasie epidemii były automatycznie przedłużane. Podobnie z mocy prawa dochodziło do przedłużenia okresów uprawnień oraz terminów na dokonanie określonych czynności – np. złożenia wniosku o udzielenie zezwolenia na pobyt czasowy, pobyt stały czy zezwoleń na pobyt rezydenta długoterminowego RP. Przedłużeniu ulegał również termin dobrowolnego wyjazdu określonego w decyzji o zobowiązaniu cudzoziemca do powrotu.
Jak zmieni się sytuacja cudzoziemców po odwołaniu stanu epidemicznego w Polsce?
Po zniesieniu stanu zagrożenia epidemicznego w Polsce cudzoziemcy muszą podjąć konkretne kroki, by ich pobyt w RP nadal pozostawał legalny.
Od sierpnia 2023 roku z mocy prawa nie będą już przedłużane okresy ważności dokumentów wydawanych na czas określony, polskich dokumentów tożsamości cudzoziemca ani dokumentów „zgoda na pobyt tolerowany”.
Mowa tu o osobach, które do tej pory korzystały z automatycznego przedłużenia dokumentów pobytowych, takich jak:
- zezwolenia na pobyt czasowy oraz karty pobytu;
- wizy krajowe;
- dokumenty wydawane na czas określony obywatelom państw członkowskich Unii Europejskiej, państw Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu (EFTA) – stron umowy o Europejskim Obszarze Gospodarczym lub Konfederacji Szwajcarskiej oraz członkom ich rodzin, którzy z nimi przebywają lub do nich dołączają.
Co więcej, zniesienie stanu zagrożenia epidemicznego sprawiło, że sytuacja cudzoziemców w Polsce zmieniła się również pod kątem terminów na podjęcie określonych czynności. Chodzi tu przede wszystkim o terminy na złożenie wniosków:
- o udzielenie zezwolenia na pobyt czasowy, stały lub pobyt rezydenta długoterminowego UE;
- przedłużenie wizy krajowej lub wizy Schengen;
- przedłużenie okresu pobytu w ramach ruchu bezwizowego.
Z mocy prawa nie będzie już przedłużany również termin opuszczenia terytorium Polski wynikający z art. 299 ust. 6 ustawy o cudzoziemcach ani termin dobrowolnego powrotu określony w decyzjach o zobowiązaniu cudzoziemca do powrotu na podstawie art. 315 ust. 1 ustawy o cudzoziemcach.
Jakie działania powinni podjąć cudzoziemcy?
Wszyscy cudzoziemcy, którzy przebywali na podstawie przedłużonych przez covid dokumentów, muszą więc do 31 lipca 2023 roku złożyć wnioski o pobyt (czasowy, stały lub rezydenta RP). Wystarczy samo złożenie wniosku, by uznać, że dalszy pobyt (od 1 sierpnia 2023) jest pobytem legalnym. Oczywiście trzeba jeszcze zadbać o to, by taki wniosek został złożony poprawnie, a sprawa została właściwie poprowadzona i rzeczywiście zakończyła się udzieleniem potrzebnego zezwolenia.
Nieco inaczej sytuacja wygląda natomiast w przypadku obywateli Ukrainy. W odniesieniu do nich zastosowanie znajdują bowiem przepisy tzw. ustawy o pomocy obywatelom Ukrainy, nazywanej także specustawą wojenną. Odwołanie stanu zagrożenia epidemicznego w Polsce nie wpływa więc na kwestię ich legalnego pobytu, w tym na ważność ich dokumentów.
A co z cudzoziemcami, którzy nie chcą dalej pozostawać w Polsce?
Nie wszyscy cudzoziemcy do tej pory legalnie przebywający w Polsce zamierzają jednak nadal pozostać na terenie kraju. W takim przypadku nie muszą oczywiście przedłużać zezwoleń. Ważne natomiast, by opuścili kraj przed upływem 31 lipca 2023 roku. Po tej dacie będą bowiem przebywać w Polsce nielegalnie, a to wiąże się dla nich z konkretnymi konsekwencjami – wydaniem decyzji o zobowiązaniu do opuszczania Polski i orzeczeniem zakazu wjazdu do Polski bądź całej strefy Schengen na czas wynikający z przepisów.
Obowiązki pracodawcy po zniesieniu stanu zagrożenia epidemicznego
Zniesienie stanu zagrożenia epidemicznego w Polsce wiąże się ze zmianami dotyczącymi nie tylko legalnego pobytu, ale i pracy na terenie kraju. Do tej pory zezwolenia na pracę w Polsce również ulegały automatycznemu przedłużeniu na podstawie ustawy covidowej. Po odwołaniu stanu zagrożenia epidemicznego i te regulacje przestają obowiązywać.
Oznacza to, że pracodawca do 31 lipca 2023 roku powinien przeprowadzić audyt dokumentów i sprawdzić, czy pracownik przebywa oraz pracuje w Polsce legalnie, a następnie jeśli to konieczne – złożyć odpowiednie wnioski. Jeśli tego nie zrobi, zatrudnia cudzoziemca nielegalnie. A to już wiąże się z ryzykiem kary grzywny, która może sięgać nawet 30.000 złotych.
