Sprawy karneCo grozi za udział w zorganizowanej grupie przestępczej? Art. 258 Kodeksu karnego

Pojęcie „zorganizowana grupa przestępcza” często kojarzy się z gangsterskimi filmami i kartelami narkotykowymi. W praktyce jednak zarzuty z art. 258 k.k. – bo właśnie ten przepis dotyczy udziału w zorganizowanej grupie lub związku przestępczym – nieraz stawiane są przedsiębiorcom i managerom. Grożąca im kara jest natomiast surowa. Tym bardziej, że odpowiedzialność karną można ponieść już za sam fakt przynależenia do takiej organizacji. Właśnie dlatego tak ważne jest, by w razie pojawienia się zarzutów jak najszybciej sięgnąć po pomoc adwokata od spraw karnych i opracować skuteczną taktykę procesową.

Czym jest zorganizowana grupa przestępcza?

W Kodeksie karnym nie znajdziesz definicji zorganizowanej grupy przestępczej. Tu jednak z pomocą przychodzą przede wszystkim wyroki sądów, które zapadły w podobnych sprawach. Na ich podstawie można przyjąć, że zorganizowana grupa przestępcza:

• składa się z co najmniej 3 osób;
• ma trwały charakter;
• istnieje w celu popełniania przestępstw;
• charakteryzuje się konkretną hierarchią (podziałem ról).

Z tego powodu za zorganizowaną grupę przestępczą nie będą uznawani np. znajomi, którzy odnowili ze sobą kontakt w celu wspólnego popełnienia przestępstwa albo osoby zajmujące się taką samą działalnością przestępczą, ale nie utrzymujące ze sobą kontaktów i nie mające powiązań strukturalnych.

Grupa przestępcza a organizacja przestępcza

Art. 258 Kodeksu karnego używa jednak nie tylko pojęcia „grupa przestępcza”, ale także „związek przestępczy”.

Czym jest grupa przestępcza, wiesz już z poprzedniego akapitu: to co najmniej 3 osoby mające wspólny cel, zmierzające do popełniania przestępstw i przynajmniej w niewielkim stopniu zorganizowane. Łączy je chęć popełniania wspólnie czynów zabronionych i osoby te wykazują gotowość, by działać na rzecz grupy.

Związek przestępczy znajduje się natomiast „poziom wyżej” nad zorganizowaną grupą przestępczą. W tym przypadku mamy już stałe więzi organizacyjne, osobę wydającą konkretne polecenia lub uczestników, którzy działają według ustalonych reguł. Obowiązuje też określona dyscyplina członków – nie tylko dobrowolnie podporządkowują się wyraźnie widocznemu kierownictwu (konkretnej osobie lub grupie osób), ale dodatkowo za niewykonanie poleceń mogą grozić konkretne konsekwencje.

Jaka grozi kara za udział w zorganizowanej grupie przestępczej? Art. 258 k.k.

Za udział w zorganizowanej grupie lub związku przestępczym może Ci grozić kara pozbawienia wolności od 6 miesięcy do 8 lat.

Jeśli grupa lub związek przestępczy ma charakter zbrojny lub terrorystyczny, to odpowiedzialność karna jest zaostrzona i wiąże się z karą pozbawienia wolności od 1 roku do 10 lat. Pozostaje jednak pytanie, co należy rozumieć przez grupę lub związek o „charakterze zbrojnym” lub o „charakterze terrorystycznym”?

Grupa lub związek przestępczy ma charakter zbrojny, kiedy taka działalność zakłada użycie broni w czasie dokonywania przestępstw. Tutaj jednak ważna uwaga: sam sprawca niekoniecznie musi mieć przy sobie broń w momencie dokonywania przestępstwa. Wystarczy, by mieli ją niektórzy członkowie grupy i by sprawca wiedział o tym i to akceptował.

Grupa lub związek o charakterze terrorystycznym to taka grupa przestępcza, której członkowie popełniają czyn zabroniony zagrożony karą pozbawienia wolności w konkretnym wymiarze. Górna granica takiej kary musi wynosić co najmniej 5 lat. Z kolei sam czyn popełniany jest w celu:

• Poważnego zastraszenia wielu osób;
• Zmuszenia organu władzy publicznej RP, organu władzy publicznej innego państwa albo organu organizacji międzynarodowej do podjęcia lub zaniechania określonych czynności;
• Wywołania poważnych zakłóceń w ustroju lub gospodarce RP, innego państwa lub organizacji międzynarodowej.

O działalności grupy lub związku o charakterze terrorystycznym można mówić także w razie samej groźby popełnienia któregoś z wyżej wymienionych czynów.

Jaka kara grozi za zakładanie lub kierowanie grupą o charakterze zbrojnym lub terrorystycznym?

Najwyższe kary pozbawienia wolności przepisy przewidują dla osób, które albo zakładają, albo kierują grupą czy związkiem o charakterze zbrojnym lub terrorystycznym.

W przypadku grupy o charakterze zbrojnym za jej założenie lub kierowanie grozi kara pozbawienia wolności od 2 do 15 lat. Z kolei w odniesieniu do grupy o charakterze terrorystycznym za jej założenie lub kierowanie nią przewidziano karę pozbawienia wolności od 3 do 20 lat.

Jak kodeks karny rozumie „branie udziału” w grupie przestępczej?

Kodeks karny przewiduje wyjątkowe zasady odpowiedzialności karnej. Grozi ona już za samo branie udziału w zorganizowanej grupie przestępczej.

Przyjmuje się, że musisz mieć świadomość istnienia grupy przestępczej i celów jej działania. Samo domyślanie się, że taka grupa istnieje, nie wystarczy. Z drugiej strony nie ma znaczenia, czy Twój udział w grupie jest bierny, czy czynny, a więc czy rzeczywiście popełniasz przestępstwo w ramach takiej organizacji.

Nie musisz też znać wszystkich dotyczących jej szczegółów, wszystkich jej członków i mechanizmów działania. Wystarczy, że przystępujesz do takiej grupy i pozostajesz w jej strukturze, wykazujesz gotowość do popełnienia przestępstw i godzisz się na jego popełnienie.  

Jak się bronić w razie zarzutów za udział w zorganizowanej grupie przestępczej?

Zarzuty udziału w zorganizowanej grupie lub związku przestępczym są poważne i mogą się wiązać z odpowiedzialnością karną, która od 2023 roku została jeszcze dodatkowo zaostrzona. W większości przypadków zarzut udziału w takiej grupie będzie się też wiązał z tymczasowym aresztowaniem na przykład w związku z zagrożeniem surową karą lub obawą o matactwo. Właśnie dlatego tak ważne jest, by w razie takich zarzutów jak najszybciej skontaktować się z adwokatem od spraw karnych i przestępstw gospodarczych.

Obrana taktyka procesowa będzie zależeć od konkretnego przypadku – w dostosowaniu jej do Twojej sytuacji powinien pomóc właśnie adwokat. Po pierwsze, w Twoim imieniu może on dążyć do wykazania, że Twoje działania nie miały nic wspólnego z uczestnictwem w zorganizowanej grupie przestępczej – nie zostały spełnione wszystkie wymogi art. 258 k.k.

W niektórych przypadkach najlepszą taktyką może się okazać z kolei tzw. czynny żal. Zgodnie z art. 259 Kodeksu karnego jeśli dobrowolnie odstąpisz od udziału w grupie lub związku przestępczym i ujawnisz przed odpowiednim organem wszystkie okoliczności popełnionego czynu, możesz uniknąć kary. Z kolei na nadzwyczajne złagodzenie kary możesz liczyć w przypadku czynienia starań zapobiegnięcia popełnieniu przestępstwa.

Kolejna możliwość obrony w sprawie karnej to wykazanie, że dana organizacja powinna zostać uznana za grupę przestępczą, a nie związek przestępczy. Bo choć oba te sformułowania wymienione są w tym samym paragrafie, to takie rozróżnienie może mieć duży wpływ na wymiar kary.

Co więcej, jeśli sąd wymierzy Ci karę pozbawienia wolności, adwokat w Twoim imieniu może dążyć do warunkowego zawieszenia jej wykonania, wykazując, że spełniasz wymogi skorzystania z tego rozwiązania.