Sprawy karnePobicie przez nieletniego – jakie są konsekwencje prawne i czy nieletniemu sprawcy grozi odpowiedzialność karna?

Bójka lub pobicie przez nieletniego wcale nie należy do rzadkości. I choć młodocianym zwykle nie grożą te same konsekwencje co dorosłym, nie znaczy to też, że nie poniosą żadnej odpowiedzialności. Wręcz przeciwnie – w wielu przypadkach sprawa będzie mieć swój finał w sądzie i zakończy się wydaniem wyroku.

Czy nieletni ponosi odpowiedzialność karną za udział w bójce lub pobiciu?

Udział w bójce lub pobiciu zagrożony jest karą nawet 15 lat pozbawienia wolności. Odpowiedzialność z Kodeksu karnego ponoszą jednak osoby, które popełniły przestępstwo po ukończeniu 17. roku życia. Od tej zasady istnieją jednak wyjątki.

Osoby biorące udział w bójce lub pobiciu przed ukończeniu 17. roku życia, ale przed osiągnięciem pełnoletności

Teoretycznie osoba biorąca udział w bójce lub pobiciu po skończeniu 17 lat powinna zostać skazana na karę pozbawienia wolności. Jeśli jednak nie była wówczas pełnoletnia, zamiast tego sąd może zastosować środki wychowawcze, środek leczniczy albo poprawczy przewidziany dla nieletnich. Zrobi to jednak tylko jeśli przemawiają za tym:

• Stopień rozwoju sprawcy – czyli przede wszystkim poziom rozwoju intelektualnego, moralnego i emocjonalnego;
• Okoliczności sprawy – sposób popełnienia czynu (np. to, czy był on brutalny) i motywacje nieletniego oraz
• Właściwości i warunki osobiste – charakter, wiek, cechy osobowości, sposoby reagowania w trudnych sytuacjach.

Małoletni popełniający konkretne rodzaje przestępstw po ukończeniu 15. roku życia

Osoby popełniające przestępstwo po ukończeniu 15. roku życia w pewnych sytuacjach mogą odpowiadać według Kodeksu karnego.

Będzie to możliwe, jeśli popełniły jedno z przestępstw wymienionych w art. 10 § 2 Kodeksu karnego. Wśród nich znajduje się m.in. spowodowanie ciężkiego uszczerbku na zdrowiu. A ten zdecydowanie może być konsekwencją pobicia lub bójki.

Nie oznacza to jednak, że taka osoba automatycznie poniesie odpowiedzialność karną według reguł Kodeksu karnego. Stanie się tak, tylko, jeśli przemawiają za tym okoliczności sprawy, stopień rozwoju sprawcy oraz jego właściwości i warunki osobiste. I tylko pod warunkiem, że poprzednio stosowane środki wychowawcze lub poprawcze okazały się bezskuteczne.

Jaką karę za bójkę lub pobicie przewiduje Kodeks karny?

Ustaliliśmy, że bójka lub pobicie przez nieletniego w szczególnych sytuacjach może oznaczać odpowiedzialność karną. Pozostaje więc jeszcze pytanie, jaki dokładnie będzie to wymiar. Pod uwagę musimy wziąć art. 158 i 159. Przepis ten co do zasady przewiduje karę pozbawienia wolności od 3 miesięcy do 5 lat. Wprowadza jednak także pewne modyfikacje.

W przypadku ciężkiego uszczerbku na zdrowiu małoletniemu będzie grozić kara do 10 lat pozbawienia wolności. Jeśli w bójce lub przy pobiciu użył broni, grozi mu kara pozbawienia wolności od 6 miesięcy do 8 lat. Z kolei pobicie ze skutkiem śmiertelnym może już oznaczać karę od 2 do 15 lat pozbawienia wolności.

W przypadku gdy nieletni odpowiada na zasadach Kodeksu karnego, wymiar kary nie może przekroczyć 2/3 górnej granicy. Co więcej, sąd może zastosować nadzwyczajne złagodzenie kary.

Jakie środki zastosuje sąd rodziny w sprawie karnej dotyczącej nieletniego?

W większości przypadków znaczenie w sprawach z udziałem nieletniego mają jednak nie przepisy Kodeksu karnego, ale Ustawa o wspieraniu i resocjalizacji nieletnich. Dotyczy ona m.in. osób, które popełniły karalne czyny po ukończeniu 13., a przed ukończeniem 17. roku życia.

W takiej sytuacji bójka lub pobicie przez nieletniego będzie się wiązać z orzeczeniem środków wychowawczych, środka leczniczego lub środka poprawczego.

Środki wychowawcze w sprawach nieletnich

Środki wychowawcze koncentrują się przede wszystkim na edukowaniu i wychowaniu nieletniego sprawcy. Sąd w trakcie procesu będzie więc próbował ocenić, jakie działania trzeba podjąć, by nieletni w przyszłości znów nie wszedł w konflikt z prawem.

W przypadku bójki lub pobicia może to oznaczać np. zobowiązanie nieletniego do uczestniczenia w terapii albo różnego rodzaju programach edukacyjnych i resocjalizacyjnych – na przykład przybliżających metody radzenia sobie z agresją.

Do innych środków wychowawczych należy m.in. zastosowanie nadzoru kuratora, orzeczenia przepadku rzeczy, jeśli nieletni uzyskał je w związku z bójką lub pobiciem albo umieszczenie w młodzieżowym ośrodku wychowawczym.

Środek leczniczy i środek poprawczy

Jeśli sąd stwierdzi u nieletniego chorobę psychiczną lub uzależnienie, może zdecydować z kolei o umieszczeniu nieletniego w zakładzie leczniczym.

Natomiast najbardziej restrykcyjnym rozwiązaniem będzie umieszczenie nieletniego w zakładzie poprawczym. W rezultacie zostanie on odizolowany od społeczeństwa, a jednocześnie będzie uczestniczyć w intensywnych działaniach mających na celu jego wychowanie i resocjalizację.

Czy rodzic odpowiada za działania swojego nieletniego dziecka?

Pobicie może prowadzić do obrażeń, które pociągną za sobą koszty leczenia i rehabilitacji. Często też ich konsekwencją będzie uszkodzenie cennych przedmiotów – np. okularów korekcyjnych, telefonu czy laptopa.

Sam nieletni nie może jednak odpowiadać za naprawę szkód. Taką odpowiedzialność będą jednak ponosić jego rodzice i to do nich osoba poszkodowana może się zgłosić. Co więcej, ma prawo nie tylko żądać odszkodowania, czyli naprawy poniesionych szkód i strat pieniężnych.

Może też dojść do wniosku, że pobicie wiązało się dla niej z niematerialnymi konsekwencjami – fizycznym bólem, traumą, pojawieniem się zaburzeń lękowych albo innymi dolegliwościami psychicznymi. Wtedy obok odszkodowania będzie jej przysługiwać zadośćuczynienie, czyli kwota mająca rekompensować te przeżycia.

Jak wygląda procedura w sprawie pobicia przez nieletniego?

Skoro wiesz już, na jakich zasadach odpowiadają nieletni w razie udziału w bójce lub pobiciu, pozostaje jeszcze pytanie, jak będzie przebiegać postępowanie w tej sprawie.

Postępowanie przygotowawcze w sprawie nieletniego

Pierwszym etapem jest postępowanie przygotowawcze. Policja zbiera wówczas dowody, przesłuchuje ewentualnych świadków i samego nieletniego. Pamiętaj, że już w tym momencie nieletni może korzystać ze wsparcia adwokata. To bardzo ważne, bo to co wtedy powie i jak przebiegnie przesłuchanie, będzie mieć wpływ na dalszy rozwój wydarzeń.

Decyzja o skierowaniu sprawy do sądu

Na podstawie zebranych materiałów prokurator podejmuje dalsze kroki. Musi ocenić, czy umarza postępowanie, czy kieruje sprawę do sądu. Jeśli zdecyduje się na tę drugą opcję, to pozostaje jeszcze jedno pytanie – czy sprawa powinna być rozpatrywana zgodnie z zasadami Kodeksu karnego, czy może jednak powinien orzekać sąd rodzinny?

Postępowanie w sprawie karnej nieletniego

W interesie nieletniego leży to, by sprawa trafiła przed sąd rodzinny. Wtedy będzie odpowiadał na zasadach przewidzianych w ustawie o wspieraniu i resocjalizacji nieletnich. A to oznacza, że sąd weźmie pod uwagę przede wszystkim możliwości wychowania nieletniego i zapobiegania kolejnym konfliktom z prawem. I to właśnie tymi wyznacznikami będzie kierował się przy wydawaniu wyroku.

Oczywiście istnieje też duża różnica między poszczególnymi środkami, z których może skorzystać sąd i ich wpływem na dalsze życie nieletniego. Dlatego warto skorzystać z pomocy adwokata prowadzącego sprawy karne nieletnich.

Jeszcze przed rozprawą opracuje spójną i możliwą do zrealizowania taktykę procesową. Jeśli zostanie włączony w sprawę odpowiednio wcześnie, może uczestniczyć w przesłuchaniu nieletniego, zgłaszać wnioski dowodowe i pilnować, by prawa nieletniego były przestrzegane. Na sali sądowej zadba z kolei o realizację ustalonej strategii i będzie dążył do tego, żeby środki orzeczone przez sąd okazały się dla niego jak najmniej dotkliwe.