Alimenty na dziecko to jeden z tych tematów, który budzi dużo wątpliwości. Jak skutecznie się o nie ubiegać? Jak wygląda ustalenie wysokości alimentów? I do kiedy należy je płacić? To tylko kilka z wielu pytań, które często zadają nam klienci i na które odpowiemy w tym wpisie.
Obowiązek alimentacyjny, czyli co?
Z czym kojarzy Ci się słowo „alimenty” ? Prawdopodobnie na myśl od razu przychodzą Ci określona kwota płacona co miesiąc. To jednak tylko część prawdy, bo pojęcie alimentów jest znacznie szersze.
W takim razie czym są alimenty? To świadczenia, które mają zapewnić środki wychowania oraz środki utrzymania dziecka. Oznacza to, że wykonywanie obowiązku alimentacyjnego nie ogranicza się jedynie do łożenia na utrzymanie dziecka, ale obejmuje kilka elementów:
- pieniężny – pokrywanie codziennych kosztów życia;
- rzeczowy – zapewnienie wyżywienia, dachu nad głową itd.;
- wychowawczy i opiekuńczy – osobiste starania o wychowanie dziecka.
Co ważne, rodzic ma obowiązek alimentacyjny względem dziecka niezależnie od tego, czy przysługuje mu władza rodzicielska i niezależnie od tego, czy dziecko z nim mieszka.
Siłą rzeczy, gdy dziecko przebywa na stałe z jednym rodzicem, to właśnie on w większej mierze realizuje obowiązek świadczenia alimentów pod kątem wychowania i pod kątem rzeczowym. Właśnie dlatego obowiązek alimentacyjny drugiego rodzica w takiej sytuacji często ogranicza się do wypłacania określonej kwoty na rzecz dziecka. Choć to oczywiście nie jedyne możliwe rozwiązanie. W wielu przypadkach drugi rodzic wciąż pozostaje zaangażowany w wychowanie i opiekę, jednocześnie płacąc alimenty na swoje dziecko.
Co wpływa na wysokość alimentów?
Dzieci mają prawo do tzw. równej z rodzicami stopy życiowej i nie ma w tym kontekście znaczenia, czy żyją razem z mamą i tatą, z jednym z nich, czy też zupełnie oddzielnie. Tym samym, im wyższy standard życia Ty i drugi rodzic wiedziecie, tym wyższe będziecie płacić alimenty na konto dziecka.
Wysokość alimentów na dziecko ustala się przy tym, biorąc pod uwagę 2 czynniki:
- Usprawiedliwione potrzeby dziecka;
- Zarobkowe i majątkowe możliwości zobowiązanego do zapłaty alimentów rodzica.
Czym są usprawiedliwione potrzeby dziecka?
Usprawiedliwione potrzeby uprawnionego dziecka to nic innego, jak potrzeby, których zaspokojenie zapewni mu prawidłowy rozwój fizyczny i duchowy. Co ważne, chodzi tu o poziom godny, a nie minimalny.
Usprawiedliwionymi potrzebami będą więc nie tylko koszty utrzymania dziecka rozumiane jako pieniądze potrzebne na wyżywienie, mieszkanie, odzież czy artykuły higieniczne. W zakres obowiązku alimentacyjnego wchodzi także zapewnienie możliwości kształcenia, zaspokajania potrzeb kulturowych (np. wyjście do kina), a także tych związanych z rozrywką i wypoczynkiem.
Do tego wszystkiego trzeba dodać jeszcze czynnik wspomnianej już stopy życiowej rodziców. On również nie pozostanie bez wpływu na ustalanie zakresu świadczenia alimentacyjnego.
Czym są możliwości majątkowe i zarobkowe?
Kwota alimentów zależy również od drugiego elementu, czyli możliwości majątkowych i zarobkowych zobowiązanego (rodzica, który będzie płacił alimenty). Przepis nie bez powodu posługuje się tu słowem „możliwości”. Znaczenie ma bowiem nie tyle to, ile rodzic rzeczywiście zarabia, a ile może zarobić, biorąc pod uwagę jego wykształcenie i zdolności.
Krótko mówiąc, nie ma co liczyć na to, że rezygnując z pracy albo specjalnie podejmując tę gorzej płatną, da się uchylić od obowiązku utrzymania dziecka. Pod uwagę będą brane bowiem zdolności zarobkowe, a nie rzeczywiste zarobki.
Dochód z pracy to jednak nie wszystko. Inne elementy też mogą mieć znaczenie pod kątem materialnym. Właśnie dlatego oprócz możliwości zarobkowych rodzica pod uwagę bierze się całą sytuację majątkową. Rodzic wygrał na loterii? Odziedziczył pokaźny spadek albo otrzymał darowiznę? A może osiąga dochody z akcji lub wynajmu mieszkania? Wszystkie te czynniki będą brane pod uwagę przy ustalaniu, jaka kwota przysługuje uprawnionemu do otrzymywania alimentów.
Do kiedy płaci się alimenty?
Rodzice muszą zapewnić wsparcie alimentacyjne dziecku, które nie jest się jeszcze w stanie utrzymać samodzielnie (chyba że dysponuje majątkiem – np. spadkiem – który na to pozwala). Tym samym osiągnięcie pełnoletności nie oznacza automatycznie, że alimentacyjne obowiązki rodzica względem dziecka wygasną.
Dziecko po ukończeniu 18. roku życia ma takie samo prawo do alimentów jak to małoletnie. Pod warunkiem, że kontynuuje naukę, przyucza się do przyszłego zawodu i nie jest w stanie pozwolić sobie na pracę, dzięki której byłoby w stanie samodzielnie się utrzymać.
Z drugiej strony jeśli dziecko chodzi na studia, ale tylko po to, by dostawać alimenty, zaniedbuje naukę, nie zdaje egzaminów, powtarza rok z własnej winy – może to być podstawą do wygaśnięcia obowiązku alimentacyjnego. Zwolnienie z obowiązku alimentacyjnego może nastąpić również, gdy dziecko jest już pełnoletnie i choć mogłoby się utrzymać na własną rękę, to tego nie robi.
Kiedy ustala się alimenty na dziecko i jak można to zrobić?
Do ustalenia alimentów na dziecko zwykle dochodzi albo w przypadku rozwodu lub separacji prawnej, albo w sytuacji, gdy Ty i drugi rodzic rozstajecie się (lub też nigdy nie byliście w związku). Może się też zdarzyć, że to wasze pełnoletnie dziecko, nie będąc się w stanie samodzielnie się utrzymać, uruchomi postępowanie o alimenty.
Jak ustala się alimenty na dziecko?
Aby ustalić alimenty, nie zawsze musicie angażować w sprawę sąd. Równie dobrze możecie sporządzić specjalną umowę (ustną, pisemną, a najlepiej przed notariuszem). Drugie rozwiązanie to uregulowanie kwestii alimentów względem dziecka w ramach ugody sądowej. Oba te rozwiązania wymagają jednak zgodnego działania i chęci wypracowania porozumienia.
A co gdy żadne z tych rozwiązań nie znajdzie zastosowania w waszym przypadku? Pozostaje wam jeszcze droga sądowa. Wówczas możesz dochodzić alimentów w imieniu dziecka na 2 sposoby:
- Jeśli toczy się sprawa rozwodowa lub sprawa o separację prawną, kwestię alimentów sąd rozstrzygnie w trakcie tego postępowania. Oznacza to, że o alimenty na dziecko możesz wnosić już w ramach pozwu o rozwód lub separację;
- W pozostałych przypadkach konieczne będzie uruchomienie osobnego postępowania i złożenie pozwu o alimenty.
Jak dokładnie napisać pozew o alimenty i co powinno się w nim znaleźć – to na tyle rozległy temat, że warto poświęcić mu osobny artykuł. Jak pewnie domyślasz się po przeczytaniu poprzednich akapitów, uzasadnienie takiego pisma będzie skupiało się wokół odpowiedzi na 2 pytania:
- jakiej kwoty dziecko potrzebuje?
- ile rodzic jest w stanie płacić?
Jako osoba występująca w imieniu dziecka o alimenty, to Ty musisz poprzeć te kwestie konkretnymi dowodami – wykazać, że dziecko rzeczywiście potrzebuje właśnie alimentów danej wysokości i że drugi rodzic jest mu je w stanie zapewnić. A to może okazać się dużym wyzwaniem. Tym bardziej, gdy druga strona wcale nie jest chętna do płacenia i zrobi wiele, by się od tego uchylić.
Ubiegając się o alimenty na dziecko, musisz również pamiętać o zgłoszeniu dodatkowych wniosków – np. o zabezpieczenie alimentów na czas trwania postępowania, wezwanie wskazanych przez Ciebie świadków czy obciążenie drugiego rodzica kosztami postępowania.
Ile wynoszą alimenty na dziecko?
Wiesz już, że 2 czynniki (usprawiedliwione potrzeby dziecka oraz możliwości majątkowe i zarobkowe rodzica) mają znaczenie dla wysokości alimentów. Jak więc je wyliczyć? I jaka jest maksymalna kwota, której możesz domagać podczas dochodzenia alimentów dla dziecka?
Niestety nie ma żadnego ścisłego wzoru. Wiadomość o średniej kwocie alimentów np. w 2023 roku też na niewiele się zda. W końcu znaczenie będzie mieć zawsze sytuacja materialna rodzica w konkretnym przypadku oraz potrzeby konkretnego dziecka.
Na pewno kwoty alimentów nie ustalisz też prawidłowo, biorąc pod uwagę potrzeby uprawnionego dziecka i ustalając równy podział kosztów utrzymania między Ciebie a drugiego rodzica – a to niestety dość powszechne, błędne przekonanie.
Jak widzisz, sprawa jest skomplikowana. Musisz przedstawić odpowiednie wnioski i zgromadzić dowody, które przekonają sąd zasądzający alimenty. W końcu rozstrzygniecie będzie mieć ogromny wpływ na przyszłość Twoją i małoletniego oraz na rozkład ponoszenia kosztów utrzymania dziecka. Bez doświadczenia i wykształcenia prawniczego możesz też mieć trudności z dopilnowaniem wszystkich kwestii formalnych, a stres na sali sądowej z pewnością nie ułatwi dochodzenia alimentów odpowiedniej wysokości.
Z tego powodu, choć pomoc prawnika nie jest obowiązkowa, to warto rozważyć skorzystanie z profesjonalnego wsparcia.
Najczęściej zadawane pytania dotyczące alimentów na dziecko
Kiedy można zmienić wysokość alimentów?
Alimenty ustala się, biorąc pod uwagę 2 czynniki: uzasadnione potrzeby dziecka oraz możliwości finansowe (zdolności zarobkowe i majątkowe) rodzica. Jeśli więc zmieni się którakolwiek z tych okoliczności (np. potrzeby dziecka się zwiększą lub rodzic dostanie podwyżkę albo wręcz przeciwnie – poważnie zachoruje i nie będzie mógł pracować), będzie to podstawa do zmiany obowiązku alimentacyjnego, czyli obniżenia lub podwyższenia alimentów.
Czy pełnoletnie dziecko ma prawo do alimentów?
Tak. Trwanie obowiązku alimentacyjnego nie jest uzależnione od konkretnej granicy wiekowej. Dziecko ma prawo do alimentów tak długo, jak nie jest w stanie zaspokajać swoich potrzeb samodzielnie. Jeśli więc np. studiuje dziennie i nie może w tym czasie pracować, ma prawo domagać się alimentów od swoich rodziców. Podobnie prawo do alimentów będzie mieć też dorosłe dziecko, które ze względu na swoją niepełnosprawność nie jest w stanie samodzielnie się utrzymać.
Jak długo trwa sprawa o alimenty?
Wiele zależy od tego, czy sprawa o alimenty toczy się w ramach sprawy o rozwód lub separację, czy jako osobne postępowanie. Znaczenie ma również liczba przedstawionych dowodów, poziom skomplikowania danego przypadku i to, na ile strony są skłonne dojść do porozumienia. W zależności od tych czynników sprawa o alimenty może trwać od kilku do nawet kilkudziesięciu miesięcy.
