Sprawy karneZatarcie skazania z urzędu i na wniosek – kiedy kara ulega zatarciu i co oznacza to dla skazanego przez sąd?

Czy wiesz, że po skazaniu przez sąd masz możliwość odzyskania statusu osoby niekarnej? W świetle prawa Twoja sytuacja będzie wówczas równoznaczna z sytuacją osoby, która nigdy nie popełniła przestępstwa i nigdy nie została ukarana. Jest to możliwe dzięki instytucji zatarciu skazania. A co zrobić, by do niego doszło? Czasami wystarczy upływ czasu. W niektórych okolicznościach potrzebne będzie natomiast Twoje aktywne działanie i przygotowanie odpowiedniego wniosku. 

Czym jest zatarcie skazania?

Zatarcie skazania polega na traktowaniu sprawcy jak osoby niekaranej. Dochodzi do niego po spełnieniu wymogów przewidzianych przez przepisy.

Jeśli tak się stanie, wpis o skazaniu usuwa się z Krajowego Rejestru Karnego. W praktyce oznacza to, że pod kątem prawnym fakt popełnienia przestępstwa i skazania na karę zostaje całkowicie zapomniany. Uznaniu skazania za niebyłe towarzyszą więc konkretne, pozytywne konsekwencje:

• taka osoba może otrzymać zaświadczenie o niekaralności wymagane czasem przez pracodawców;
• wobec osób, wobec których nastąpiło zatarcie skazania, nie stosuje się przepisów dotyczących recydywy;
• zastosowania nie znajdują także przepisy o karze łącznej, jeśli wobec jednego z przestępstw, które mogłaby objąć taka kara, wystąpiło zatarcie skazania.

Oczywiście zatarcie skazania nie oznacza, że dany czyn nie był przestępstwem albo że wymierzona kara nie była uzasadniona. Krótko mówiąc, zatarcie skazania nie ma nic wspólnego z uniewinnieniem. W sferze, którą możemy nazwać etyczno-moralną, sprawca wciąż pozostaje sprawcą. Nie zmienia to jednak faktu, że pod kątem prawnym kryminalna przeszłość zostaje „wymazana”.

Kiedy skazanie nie może ulec zatarciu?

Od powyższych zasad istnieje jednak pewien wyjątek zarezerwowany dla szczególnych kategorii przestępstw. Skazanie na karę pozbawienia wolności bez warunkowego zawieszenia jej wykonania nie podlega zatarciu, jeśli dotyczyło przestępstwa przeciwko wolności seksualnej i obyczajności, a pokrzywdzonym w tym przestępstwie było dziecko mające mniej niż 15 lat. Taka osoba już na zawsze pozostanie skazanym sprawcą i w świadomości społecznej, i na gruncie prawnym.

Czy zatarcie skazania następuje automatycznie?

Istnieją dwie drogi do zatarcia skazania. Pierwsza z nich to sytuacja, w której zatarcie skazania następuje z mocy prawa. W tym przypadku spełnienie określonych warunków powoduje automatyczne usunięcie danych z Krajowego Rejestru Karnego.

Istnieje jednak również druga droga – zatarcie skazania na wniosek skazanego. Znajduje ono zastosowanie tylko do skazanych na karę pozbawienia wolności i to tylko, gdy kara ta nie przekraczała 3 lat. Zatarcie skazania na wniosek umożliwia przy tym znacznie szybsze usunięcie danych z rejestru, bo już po upływie 5 lat od momentu wykonania, darowania kary pozbawienia wolności albo od przedawnienia jej wykonania.

Kiedy kara ulega zatarciu z urzędu?

Zatarcie skazania z urzędu będzie mieć zastosowanie zarówno w razie skazania na karę pozbawienia wolności, jak i skazania na grzywnę albo karę ograniczenie wolności.

Aby tak się stało, musi dojść do wykonania, darowania kary albo przedawnienia jej wykonania. Co więcej, od chwili, gdy to nastąpiło, musi upłynąć określona ilość czasu przewidziana przez przepisy. A o jakim czasie mowa? To zależy już od rodzaju kary oraz od jej wymiaru.

W przypadku skazania na karę grzywny, zatarcie skazania nastąpi z upływem 1 roku. Termin ten liczy się od momentu wykonania, darowania kary albo od przedawnienia jej wykonania – w zależności od okoliczności konkretnej sprawy. Zatarcie skazania już po upływie 1 roku od wydania prawomocnego orzeczenia przewidziano także dla sytuacji, w której sąd odstąpił od wymierzenia kary.

Dłuższy termin obowiązuje natomiast dla kary ograniczenia wolności: zatarcie skazania z mocy prawa następuje wówczas z upływem 3 lat od jej wykonania, darowania lub przedawnienia wykonania.

Z kolei najdłuższy termin przewidziano dla kary pozbawienia wolności:

• w przypadku skazania na karę dożywotniego pozbawienia wolności zatarcie skazania nastąpi w ciągu 10 lat od momentu darowania lub przedawnienia jej wykonania;

• dla kar o łagodniejszym wymiarze niż kara dożywotniego pozbawienia wolności zatarcie skazania nastąpi z upływem 10 lat od wykonania tej kary, przedawnienia jej wykonania lub jej darowania.

Kiedy następuje zatarcie skazania na wniosek?

Zatarcie skazania na wniosek oznacza możliwość „skrócenia” okresu, w jakim Twoje dane figurują w Krajowym Rejestrze Karnym.

Z tej drogi skorzystasz tylko w przypadku kary pozbawienia wolności, ale już nie jeśli orzeczono wobec Ciebie karę ograniczenia wolności albo karę grzywny. Co więcej, żeby sąd rozpatrzył pozytywnie wniosek skazanego, konieczne jest spełnienie określonych warunków:

1. Wymierzona kara pozbawienia wolności nie mogła przekraczać 3 lat;
2. Sąd ustali, że skazany przestrzegał w tym czasie porządku prawnego;
3. Od momentu wykonania, darowania kary albo przedawnienia jej wykonania minęło 5 lat;
4. Skazany złoży wniosek o zatarcie skazania.

Wniosek o zatarcie skazania – jak go przygotować?

Załóżmy więc, że spełniasz warunki zatarcia skazania na wniosek i z tego powodu decydujesz się przygotować odpowiednie pismo. Pozostaje pytanie – jak to zrobić?

Najprostszym rozwiązaniem będzie skorzystanie w tym zakresie z pomocy adwokata od spraw karnych. Jeśli jednak wolisz sporządzić wniosek samodzielnie, taka możliwość również istnieje. Musisz jednak pamiętać, by znalazły się w nim Twoje imię, nazwisko oraz adres, dane wyroku skazującego (sygnatura, data wydania i oznaczenie sądu), a także informacje dotyczące odbycia kary (ewentualnie jej darowania lub przedawnienia jej wykonania).

Ważnym elementem wniosku jest także uzasadnienie. Powinno z niego wynikać, że spełniasz warunki konieczne do zatarcia skazania na Twój wniosek, w tym również, że przestrzegasz porządku prawnego. Możesz wspomnieć też o negatywnych konsekwencjach, jakie spotkają Cię, jeśli informacje dotyczące skazania wciąż będą figurować w rejestrze.

Choć takie pismo jest stosunkowo krótkie i – jak mogłoby się wydawać – również proste do przygotowania, to stawka jest wysoka: chodzi przecież o całkowite usunięcie informacji o skazaniu. Z tego powodu dobrym pomysłem może być skorzystanie z usług doświadczonego prawnika. Zadba on, by we wniosku znalazły się wszystkie istotne dla sądu informacje, co znacznie zwiększy Twoje szanse na pozytywne zakończenie sprawy.

A co dzieje się potem? Sąd wyda postanowienie. Jeśli będzie ono dla Ciebie niekorzystne, możesz się jeszcze odwołać, wnosząc zażalenie.

Jak sprawdzić, czy nastąpiło zatarcie skazania?

Jeśli chcesz mieć pewność, że w Twoim przypadku nastąpiło już zatarcie skazania, informacji szukaj w biurze Krajowego Rejestru Karnego, gdzie sprawdzisz, czy fakt skazania zniknął już z rejestru. Jeśli natomiast w sprawie pomaga Ci adwokat, to on może upewnić się, że do zatarcia skazania rzeczywiście doszło i że od teraz w świetle prawa jesteś osobą niekaraną.