Sprawy karneKradzież w sklepie przez nieletniego – jaka kara grozi?

Zakład z kolegami, próba popisania się, przejaw buntu – to tylko kilka powodów popełniania kradzieży przez nastolatków. I choć nie brak historii, w których nieletni ukradli np. elektronikę, to jednak w wielu przypadkach kradzież sklepowa dotyczy przedmiotów niewielkiej wartości. Nie zmienia to natomiast faktu, że kradzież w sklepie przez nieletniego może wiązać się z poważnymi konsekwencjami – zawiadomieniem policji i uruchomieniem postępowania przed sądem. Co zrobić w takiej sytuacji? Jaka kara grozi nieletniemu? I jak możesz mu pomóc jako jego rodzic lub opiekun?

Kradzież w sklepie – przestępstwo czy wykroczenie?

Kradzież w sklepie może być uznana zarówno za przestępstwo, jak i za wykroczenie. Jeśli skradzione mienie ma wartość powyżej 800 złotych, to mamy do czynienia z przestępstwem. Przy mniejszej wartości możemy z kolei mówić o wykroczeniu.

W zależności od tego, jak zakwalifikujemy popełnioną kradzież, sprawcy może grozić inna kara. W przypadku kradzieży uznanej za przestępstwo przewidziano karę pozbawienia wolności od 3 miesięcy do 5 lat, a dla tzw. przypadków mniejszej wagi – karę grzywny, ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do 1 roku.

Z kolei jeśli kradzież uznamy za wykroczenie, zastosowanie znajdzie art. 119 Kodeksu wykroczeń, który przewiduje karę aresztu, ograniczenia wolności albo grzywny. Jeśli szkoda nie została naprawiona (przedmiot kradzieży nie trafił z powrotem do jego właściciela), złodziej może mieć też obowiązek zapłaty równowartości ukradzionego mienia.

O odpowiedzialności nieletniego za kradzież w sklepie orzeka sąd rodzinny

W przypadku kradzieży dokonanej przez nieletniego obowiązują jednak inne zasady niż te wymienione wyżej. Co do zasady nie odpowiadają oni według przepisów Kodeksu karnego i Kodeksu wykroczeń. Jeśli dopuszczą się kradzieży np. w lokalnym sklepie, to postępowanie nie będzie się toczyć przed sądem karnym, a przed sądem rodzinnym. A konsekwencje takiego postępowania będą zupełnie inne niż te przewidziane przez k.k. i k.w.

Kim jest nieletni w prawie karnym?

Definicja „nieletniego” jest inna, niż pozornie mogłoby się wydawać. Po pierwsze, zgodnie z jedną z podstawowych zasad Kodeksu karnego odpowiedzialności karnej podlega osoba, która, popełniając przestępstwo, miała ukończone 17 lat. Z tego przepisu płyną 2 wnioski:

1. Za nieletniego w prawie karnym uznajemy osobę, która w momencie popełnienia przestępstwa nie miała ukończonych 17 lat;
2. Kradzież przez nieletniego nie będzie się wiązać z odpowiedzialnością karną.

A co w przypadku kradzieży popełnionej przez siedemnastolatka? Jaka kara za kradzież grozi takiej osobie? Czy zawsze będzie miała ten sam wymiar co w przypadku osób pełnoletnich w powszechnym rozumieniu (czyli po ukończeniu 18. roku życia)?

Nie. Na taką okoliczność przewidziano wyjątek. W przypadku kradzieży w sklepie przez nieletniego, który ukończył 17 rok życia, a jednocześnie nie ma 18 lat, sąd może zastosować zamiast kary środki wychowawcze, lecznicze lub poprawcze, o ile przemawiają za tym okoliczności sprawy, stopień rozwoju oraz właściwości i warunki osobiste sprawcy.

Dodajmy jeszcze dla porządku, że choć w artykule będziemy używać zarówno słów „nieletni”, jak i „małoletni”, to w przepisach występuje tylko to pierwsze pojęcie, a „małoletni” funkcjonuje raczej w ujęciu potocznym.

Jaka kara grozi za kradzież w sklepie dokonaną przez nieletniego? Środki wychowawcze stosowane w sprawach nieletnich

W przypadku kradzieży w sklepie dokonanej przez nieletniego w wieku 13-17 lat zastosowanie znajdują przepisy Ustawy o wspieraniu i resocjalizacji nieletnich.

Przyjmuje się, że ze względu na młody wiek takie osoby nie są w pełni świadome konsekwencji swoich czynów. Zamiast stosować karę i środki karne, trzeba skupić się na edukacji i resocjalizacji nieletniego oraz zmniejszeniu ryzyka popełnienia podobnych czynów zabronionych w przyszłości. Sąd może stosować środki wychowawcze, środek poprawczy lub leczniczy.

Przy postępowaniu dotyczącym nieletniego sąd rodzinny dobiera odpowiednie środki wychowawcze, biorąc pod uwagę indywidualną sytuację. W tym kontekście znaczenie ma tzw. wywiad środowiskowy przeprowadzany przez kuratora na zlecenie sędziego rodzinnego. Wywiad ma na celu ustalenie danych dotyczących nieletniego i jego środowiska. Znaczenie dla sądu będą mieć m.in. warunki wychowawcze, sytuacja bytowa rodziny, dotychczasowe zachowanie, w tym ewentualne okoliczności świadczące o demoralizacji nieletniego.

W ramach zastosowania środków wychowawczych sąd może:

• Udzielić upomnienia;
• Zobowiązać nieletniego do określonego postępowania – np. naprawienia wyrządzonej szkody, przeproszenia pokrzywdzonego, powstrzymania się od przebywania w określonych środowiskach lub miejscach;
• Ustanowić nadzór odpowiedzialny rodziców lub opiekunów;
• Ustanowić nadzór organizacji o charakterze wychowawczym, terapeutycznym lub szkoleniowym;
• Ustanowić nadzór kuratora sądowego;
• Skierować do ośrodka kuratorskiego, a także do organizacji społecznej, w tym organizacji pozarządowej, lub instytucji zajmujących się pracą z nieletnimi o charakterze wychowawczym, terapeutycznym lub szkoleniowym, po uprzednim porozumieniu się z tą organizacją lub instytucją;
• Orzec zakaz prowadzenia wszelkich pojazdów albo pojazdów określonego rodzaju;
• Orzec przepadek rzeczy uzyskanych w związku z popełnieniem czynu karalnego;
• Orzec umieszczenie w rodzinie zastępczej, w młodzieżowym ośrodku wychowawczym albo w młodzieżowym ośrodku socjoterapii;
• Zastosować inne środki przewidziane w ustawie.

Sąd rodzinny ma też możliwość nałożenia pewnych obowiązków na rodziców małoletniego, związanych np. z koniecznością poprawy warunków wychowawczych lub bytowych nieletniego, a także współpracy ze szkołą, poradnią psychologiczno-pedagogiczną lub inną poradnią specjalistyczną.

Czy sąd może umieścić nieletniego w zakładzie poprawczym?

Skierowanie nieletniego do zakładu poprawczego to najbardziej dotkliwy środek, który można zastosować wobec nieletniego – środek poprawczy. Właśnie dlatego sąd stosuje go tylko w szczególnych przypadkach – gdy inne rozwiązania i zastosowanie środków wychowawczych okaże się niewystarczające.

Najczęściej do zakładów poprawczych kieruje się osoby wykazujące szczególnie wysoki stopień demoralizacji – np. takie, wobec których już w przeszłości toczyły się postępowania przed sądem rodzinnym.

Oprócz środków wychowawczych i środka poprawczego sąd może również zastosować środek leczniczy – zdecydować o umieszczeniu małoletniego w zakładzie leczniczym, w którym otrzyma on opiekę psychiatryczną lub podda się leczeniu uzależnień.

Jak zminimalizować konsekwencje, które grożą małoletniemu za kradzież? Postępowanie wobec nieletniego, wywiad środowiskowy i pomoc adwokata

Jeśli jesteś rodzicem nieletniego oskarżonego o kradzież w sklepie, to prawdopodobnie w tym momencie zastanawiasz się, jakie masz możliwości.

Przede wszystkim jeśli wciąż trwa postępowanie przygotowawcze (policja zbiera dowody, ma przesłuchać nieletniego i ewentualnie inne osoby), to warto już na tym etapie ustanowić dla nieletniego obrońcę. Ponieważ mamy tu do czynienia z sytuacją, w której wprawdzie sprawa będzie toczyć się przed sądem rodzinnym, ale jednocześnie miała miejsce kradzież, najlepiej, by był to adwokat specjalizujący się jednocześnie w sprawach karnych oraz sprawach rodzinnych. Połączenie wiedzy i doświadczenia z tych dziedzin pozwoli mu zapewnić małoletniemu odpowiednie wsparcie prawne.

Jak wiesz już z poprzednich akapitów, dla wyboru środków wychowawczych znaczenie będzie mieć sytuacja nieletniego, okoliczności sprawy i warunki życiowe. Dobry adwokat zadba o zgromadzenie dowodów przemawiających za ustanowieniem możliwie najłagodniejszych środków wychowawczych, a jeśli to możliwe – będzie dążył do umorzenia postępowania.

Na etapie postępowania przygotowawczego adwokat może również zgłaszać wnioski dowodowe (jeśli potrzebne dowody nie znajdują się w aktach sprawy), a także przygotować nieletniego do przesłuchania w sprawie i czuwać nad zapewnieniem mu pełnej swobody wypowiadania się.

Na dalszym etapie adwokat będzie natomiast towarzyszył nieletniemu na sali sądowej. Pomoże przygotować dowody i argumenty na wykazanie np. jego stosunku do rodziców, opiekunów, stopnia demoralizacji. Krótko mówiąc, zadba o przedstawienie tych czynników, które przemawiają za zastosowaniem najłagodniejszych możliwych rozwiązań.