Sprawy karneSystem Dozoru Elektronicznego (SDE) – na czym polega i kto może z niego skorzystać?

Odbywanie kary pozbawienia wolności nie musi zawsze oznaczać pobytu za murami więzienia. W polskim systemie prawnym istnieje możliwość realizacji wyroku w znacznie łagodniejszej formie – w warunkach domowych, pod warunkiem stałej kontroli elektronicznej. To rozwiązanie to tzw. System Dozoru Elektronicznego (SDE), który umożliwia skazanym odbycie kary w miejscu zamieszkania, bez konieczności izolacji w zakładzie karnym. Kto może z niego skorzystać, jakie warunki trzeba spełnić i jak wygląda procedura ubiegania się o dozór? Wszystkie te informacje znajdziesz w poniższym artykule.

Czym jest dozór elektroniczny (SDE)?

System dozoru elektronicznego to sposób odbywania kary pozbawienia wolności, alternatywny do pobytu w zakładzie karnym. W przypadku SDE przebywasz poza więzieniem, ale musisz nosić specjalną bransoletę. Dzięki niej odpowiednie służby mogą monitorować, gdzie się znajdujesz i tym samym sprawdzać, czy przebywasz w wyznaczonym miejscu i przestrzegasz odpowiednich zasad. Udzielenia zezwolenia na odbycie kary w SDE dokonuje sąd, o ile dojdzie do wniosku, że jest to wystarczające do osiągnięcia celów kary.

Jakie są warunki zastosowania systemu dozoru elektronicznego (SDE)?

Podczas ubiegania się o zezwolenie wyznaczenia wykonania kary pozbawienia wolności w SDE musisz spełniać konkretne wymagania (jeśli nie stoją na przeszkodzie warunki takie jak względy bezpieczeństwa i stopień demoralizacji):

1. mieć stałe miejsce zamieszkania,
2. posiadać w domu odpowiednie warunki techniczne (SDE nie mogą stać na przeszkodzie warunki mieszkaniowe skazanego, takie jak prąd, zasięg, itp.),
3. być skazanym na karę nieprzekraczającą wymiaru wskazanego przez przepisy,
4. stworzyć plan dnia, który pokazuje, że większość dnia spędzisz w domu.

Dodatkowo do wniosku złożonego przez skazanego dołącza się także udzieloną na piśmie zgodę wszystkich dorosłych domowników na odbywanie kary w systemie SDE. Po rozpatrzeniu Twojego wniosku sąd może wyrazić zgodę na dozór elektroniczny, jeśli stwierdzi, że żadne okoliczności nie przemawiają za potrzebą odbywania przez Ciebie kary w zakładzie karnym. Samo spełnienie wyżej opisanych warunków nie gwarantuje jednak, że sąd pozytywnie rozpatrzy Twój wniosek.

Czy sąd może odmówić odbycia kary w systemie dozoru elektronicznego (SDE)?

Spełnienie warunków opisanych w poprzednim akapicie sprawia, że sąd może zezwolić na odbycie kary w systemie dozoru elektronicznego. Może, ale nie musi.

Nie jest więc tak, że jeśli spełnisz powyższe warunki, a do tego np. wykażesz, że masz rodzinę na utrzymaniu i dobrą pracę, którą stracisz w przypadku pobytu w więzieniu, sąd na pewno zgodzi się na SDE.

Zgodnie z przepisami sąd musi jeszcze upewnić się, że przy zastosowaniu systemu dozoru elektronicznego cele kary zostaną osiągnięte oraz że względy bezpieczeństwa i stopień demoralizacji, a także inne szczególne okoliczności nie przemawiają za potrzebą osadzenia skazanego w zakładzie karnym. Jeśli jesteś w trakcie odbywania kary, to ważną kwestią przy udzieleniu ewentualnego zezwolenia na SDE będzie też Twoja dotychczasowa postawa i zachowanie.

Właśnie dlatego w tym kontekście znaczenie ma kwestia, o której wspominamy przy okazji wielu naszych artykułów – przemyślana strategia procesowa. Warto jeszcze zanim zapadnie wyrok myśleć o prawdopodobnym rozstrzygnięciu sądu i już na tym etapie porozmawiać z adwokatem o potencjalnych scenariuszach. Pamiętaj, że później jako skazany swoim zachowaniem, w tym wystąpieniem przed sądem, musisz wykazać, że możesz odbyć karę w systemie dozoru elektronicznego. Rolą adwokata jest zwiększyć szanse, że tak się stanie, a pierwszy etap takich działań często zaczyna się jeszcze przed wydaniem wyroku skazującego.

Co powinien zawierać wniosek o dozór elektroniczny?

Aby uzyskać zgodę na dozór elektroniczny, musisz złożyć wniosek o udzielenie zezwolenia. Możesz to zrobić samodzielnie, choć mimo wszystko lepiej skorzystać w tym zakresie z pomocy adwokata od spraw karnych. W ten sposób zwiększasz szansę na pozytywną decyzję sądu. Jak wiesz już z poprzedniego akapitu, oprócz spełnienia wymogów formalnych, musisz jeszcze przekonać sąd, że odbywanie kary w systemie SDE jest wystarczające do osiągnięcia jej celów. Adwokat, który reprezentował już wielu skazanych znajdujących się w podobnej sytuacji, będzie w stanie lepiej dobrać argumenty, które okażą się wystarczające.

Wniosek skazany może złożyć bezpłatnie i to zarówno przed rozpoczęciem kary, jak i już w momencie jej odbywania. Trafi on wówczas do sądu penitencjarnego lub do komisji penitencjarnej w więzieniu do którego cię skierowano. Zezwolenie na odbywanie kary w domu sąd wyda maksymalnie w ciągu 30 dni od daty złożenia wniosku. Jeśli już odbywasz karę, sprawą zajmie się komisja penitencjarna (czyli wewnętrzny organ działający w więzieniu) Decyzję w przedmiocie udzielenia zezwolenia na odbycie kary pozbawienia wolności w systemie SDE wyda ona w ciągu 14 dni od momentu wpłynięcia wniosku.

Wniosek o dozór elektroniczny powinien zawierać:

• Twoje dane i podpis,
• datę,
• sygnaturę wyroku (numer, który sąd nadaje każdej sprawie, żeby można było ją łatwo zidentyfikować i odróżnić od innych),
• adres zamieszkania, pod którym chcesz odbywać karę w systemie dozoru elektronicznego,
• zgodę osoby lub osób pełnoletnich, wspólnie z Tobą zamieszkujących.

Dodatkowo, ważne jest, aby pokazać, że większość czasu będziesz spędzać w domu. Dołącz więc prosty plan dnia lub tygodnia – napisz, kiedy jesteś w pracy, u lekarza, a kiedy w domu. Sąd musi wiedzieć, że pozbawienie wolności w systemie dozoru elektronicznego będzie miało sens i nie spożytkujesz tego czasu na przebywanie np. w miejscach rozrywki. Udowodnisz wtedy, że sposób odbywania kary pozbawienia wolności w SDE pomoże Ci jednocześnie pogodzić obowiązki.

Czym jest bransoleta dozoru elektronicznego?

Bransoleta dozoru elektronicznego to specjalne elektroniczne urządzenie, które jest zakładane na kostkę lub nadgarstek. Jest częścią kary pozbawienia wolności w SDE. Na podstawie danych z urządzenia organ może zweryfikować, czy skazany miał prawo oddalić się z miejsca pobytu w danym momencie.

Bransoleta współpracuje z nadajnikiem zamontowanym w miejscu pobytu (np. w mieszkaniu), który sprawdza, czy nie opuszczasz go poza dozwolonym czasem. Jeśli uzyskasz zgodę np. na pracę, sąd ustala dokładne godziny wyjść w ciągu doby i w poszczególnych dniach. Oznacza to, że system dozoru elektronicznego nie wstrzymuje Cię od wykonywania codziennych obowiązków.

Pamiętaj! Bransoleta jest wodoodporna i nie przeszkadza w codziennym życiu – można w niej spać, brać prysznic itp. Nie można natomiast jej zdejmować – każda próba usunięcia lub uszkodzenia bransolety dozoru elektronicznego jest natychmiast rejestrowana i może skutkować cofnięciem zezwolenia na odbycie kary pozbawienia wolności w miejscu zamieszkania.

Dozór elektroniczny – ile godzin możesz przebywać poza domem?

Jako skazany masz obowiązek określonego zachowania. Musisz przebywać w miejscu zamieszkania w godzinach określonych przez sąd w harmonogramie poszczególnych dniach tygodnia. Udzielając zezwolenia na odbycie kary w systemie SDE, sąd penitencjarny określa przedziały czasu. Może to być okres nieprzekraczający 12 godzin dziennie poza domem – np. czas potrzebny na dojazd i powrót z pracy oraz załatwienie niezbędnych spraw.

W zezwoleniu sądu penitencjarnego znajdziesz informację o tym, na ile dokładnie godzin uzyskasz zgodę na przebywanie poza domem.  Stąd właśnie tak ważne jest dołączenie do wniosku wspomnianego już ustalonego z góry planu dnia. To właśnie na jego podstawie sąd penitencjarny będzie określał przedziały czasu w ciągu doby, w jakich możesz wypełniać swoje poszczególne obowiązki. W ten sposób, podczas wykonywania tego dozoru przez właściwy organ, wiadome będzie, czy przestrzegasz zasad wyznaczonych przez sąd.

Dozór elektroniczny – na ile metrów możesz się oddalić?

Odbywanie kary w SDE oznacza, że nie masz prawa oddalić się z miejsca stałego pobytu, gdy nie wykonujesz wtedy żadnych obowiązków (np. pracy). Rejestratory bransolety mają zasięg około 200 metrów. Jeśli oddalisz się na większy dystans bez powodu, bransoleta automatycznie wyśle sygnał o opuszczeniu strefy. W czasie odbywania kary operator systemu może zadzwonić, by zapytać, co się dzieje. Jeśli przekraczanie strefy się powtarza, możesz jako skazany stracić zgodę na SDE i wrócić do zakładu karnego z powodu nieprzestrzegania obowiązków nałożonych przez sąd.

Dozór elektroniczny dla kary do 1 rok i 6 miesięcy

Udzielenie zezwolenia na odbywanie kary pozbawienia wolności w miejscu zamieszkania zamiast przebywania skazanego w zakładzie karnym jest możliwe, jeśli sąd wymierzył karę pozbawienia wolności nieprzekraczającą 1 rok i 6 miesięcy.

Istnieje jednak również druga możliwość. Jeśli sąd skazał Cię na karę pozbawienia wolności nieprzekraczającą 3 lat, również możesz starać się o SDE. Tutaj jednak jest dodatkowy warunek – do końca pozbawienia wolności musi Ci zostać mniej niż 6 miesięcy. Mówiąc inaczej – pozostała część kary została już odbyta.

Co zrobić, jeśli sąd nie wyraził zgody na SDE, czyli zażalenie w sprawie dozoru elektronicznego

Spełniasz warunki na odbywanie kary w domu, ale sąd nie udzielił Ci na to zgody? Na tym Twoje możliwości się nie kończą. Możesz złożyć zażalenie wraz z uzasadnieniem, w którym wskażesz, z jakiego powodu nie zgadzasz się z decyzją sądu i dlaczego SDE w Twoim przypadku jest dostateczny do realizacji celów kary.

Na złożenie zażalenia masz 7 dni od momentu ogłoszenia lub otrzymania (jeżeli nie było Cię na ogłoszeniu) decyzji sądu o odmowie udzielenia zgody na odbywanie kary poza więzieniem. Zażalenie składasz do tego samego sądu, który wydał decyzję – stamtąd zostanie ono przekazane dalej, czyli do sądu wyższej instancji.

Możesz wskazać m.in., że spełniasz wszystkie warunki, masz zgodę domowników, stałe miejsce pobytu, pracę, plan dnia itp. Warto też dołączyć nowe dokumenty, jeśli pierwotny wniosek zawierał braki.

Zażalenie powinno zawierać:

1. Twoje dane (imię, nazwisko, adres),
2. sygnaturę akt sprawy,
3. oznaczenie sądu, do którego kierowane jest zażalenie,
4. uzasadnienie (czyli dlaczego decyzja sądu była niesłuszna),
5. podpis.

Na etapie zażalenia tym bardziej jednak warto skorzystać z profesjonalnej pomocy. Od rozstrzygnięcia zależy przecież, czy karę odbędziesz w więzieniu, czy w swoim domu. Właśnie dlatego jeśli potrzebujesz wsparcia w tym zakresie, najlepiej skontaktuj się z adwokatem specjalizującym się w sprawach karnych wykonawczych, czyli właśnie sprawach dotyczących osób, które otrzymały już wyrok sądu.