Sprawy rodzinneCzym jest intercyza małżeńska i kiedy warto ją zawrzeć?

Intercyza to słowo znane chyba wszystkim, co nie oznacza, że każdy poprawnie rozumie jego znaczenie. Można pokusić się nawet o stwierdzenie, że większość Polaków ma błędne skojarzenia z pojęciem intercyzy. Między innymi dlatego, że ciągle napływają do nas doniesienia zza oceanu o kolejnych parach celebrytów, które wprowadziły ciekawe zapisy do zawieranych między sobą umów. Rzecz w tym, że prawo w USA znacząco różni się od tego w Polsce. A tym samym choć Mark Zuckerberg mógł zobowiązać się w intercyzie do zabierania swojej żony na randkę raz w tygodniu, w Polsce nie będzie to już możliwe. Czym w takim razie jest intercyza w rozumieniu naszych przepisów? I dlaczego niektóre pary decydują się ją zawrzeć?

Jak ślub wpływa na sytuację majątkową pomiędzy małżonkami?

Nie da się rozpocząć tego artykułu w inny sposób niż od wyjaśnienia, jak wygląda sytuacja majątkowa przed ślubem i co zmienia się po zawarciu związku małżeńskiego.

Przed ślubem każde z was ma swój majątek osobisty. Obejmuje on wszystkie zarobione pieniądze, otrzymane dobra (takie jak zapisany w darowiźnie dom, odziedziczone pieniądze), a nawet roszczenia – np. prawo żądania odszkodowania od ubezpieczyciela sprawcy wypadku.  Dla lepszego zobrazowania sytuacji, wyobraź sobie, że wasze majątki przybierają materialną postać – skarbonek, do których trafiają wszystkie wasze prawa i przedmioty majątkowe. Jedna z nich jest Twoją wyłączną własnością, druga – wyłączną własnością przyszłego męża czy żony.

A co dzieje się po ślubie? To zależy. Domyślną i najczęstszą sytuacją jest wspólność ustawowa. Zgodnie z Kodeksem rodzinnym i opiekuńczym z chwilą zawarcia małżeństwa powstanie między małżonkami z mocy ustawy wspólność majątkowa. Nie oznacza to jednak wcale, że wasze symboliczne skarbonki zlewają się w jedną. Zamiast tego obok nich pojawia się trzecia – wspólna. Tym samym wszystko, co do tej pory było Twoją wyłączną własnością, już nią pozostanie. Natomiast większość składników majątku nabywanych już po ślubie będzie trafiać do waszej wspólnej „skarbonki”.

Co oznacza „większość”? Zgodnie z art. 31 KRO będzie to w szczególności:

• wynagrodzenie za pracę i dochody z innej działalności zarobkowej;
• dochody z majątku wspólnego i z majątków osobistych;
• środki zgromadzone na rachunku otwartego lub pracowniczego funduszu emerytalnego każdego z małżonków;
• kwoty składek zewidencjonowanych na subkoncie ubezpieczonego w ramach systemu ubezpieczeń społecznych;
• środki zgromadzone na OIPE oraz na subkoncie OIPE każdego z małżonków.

Zauważ, że nie ma tu mowy np. o darowiźnie czy spadku na rzecz jednego z małżonków. Takie składniki majątku nawet po ślubie będą trafiać do waszych osobistych majątków – art. 33 KRO wymienia w sumie 10 kategorii przedmiotów i praw majątkowych, które nie wchodzą w skład majątku wspólnego małżonków. Nie zmienia to jednak faktu, że lwia część majątku zgromadzonego w trakcie trwania małżeństwa pozostanie wspólna. Chyba że… No właśnie, tu wkracza intercyza.

Czym jest intercyza?

Intercyza to potoczna nazwa umowy, którą małżonkowie mogą zawrzeć, żeby zmienić zasady regulowania kwestii majątkowych po ślubie. Krótko mówiąc: jeśli odpowiadają wam zasady przewidziane w KRO, nie musicie robić nic, a wasz ustrój majątkowy będzie wyglądać dokładnie tak, jak przewiduje to ustawa. Z drugiej strony, gdy z różnych względów taki układ wam nie odpowiada, rozwiązaniem okaże się umowa majątkowa małżeńska, czyli potocznie właśnie intercyza. Zawiera się ją zawsze w formie aktu notarialnego.

W Polsce intercyza jest tym i niczym więcej. Nie ma więc w niej miejsca na rozmaite zapisy dotyczące wspólnego życia, jakie wprowadzane są w USA i o których nieraz wspominają amerykańskie firmy. W świetle naszych przepisów poprzez taką umowę możesz jedynie zmienić liczbę składników wchodzących w skład waszych majątków osobistych i majątku wspólnego.

Rodzaje intercyzy: intercyza rozszerzająca, pełna rozdzielność majątkowa

Wbrew powszechnemu przekonaniu intercyza nie zawsze wiąże się z rozdzielnością majątkową. Taka umowa między małżonkami może przybierać różne formy:

• Jeśli zawrzecie intercyzę rozszerzającą, niektóre z 10 elementów, które zgodnie z KRO nawet po ślubie należałyby do majątku osobistego, zamiast tego będzie wchodzić w skład majątku wspólnego;
• Możecie też obrać zupełnie przeciwną taktykę – wyłączyć ze wspólności majątkowej część tych elementów, które normalnie trafiałyby do majątku wspólnego;
• Trzecia opcja to sporządzenie umowy, która sprawi, że wasz związek małżeński w żaden sposób nie wpłynie na kwestie majątkowe. Odnosząc się znów do przykładu ze skarbonkami, oznacza to, że skarbonka wspólnego majątku nie będzie istnieć. Wasza sytuacja majątkowa po ślubie pozostanie więc taka sama jak przed nim.

Intercyza przed czy po ślubie?

Raz ustanowiony ustrój majątkowy nie musi obowiązywać na tych samych zasadach przez cały czas. Z tego powodu możecie np. zdecydować się na rozdzielność majątkową jeszcze przed ślubem. Z drugiej strony może się też zdarzyć, że dopiero po kilku latach istnienia wspólności majątkowej zdecydujecie się zmienić ten stan rzeczy.

Każda z tych dróg jest dozwolona przez przepisy. Warto jedynie pamiętać, że umowa wprowadzająca rozdzielność majątkową już po ślubie wiąże się z nieco większymi komplikacjami. Przed jej zawarciem zdążyliście już przecież zgromadzić majątek, który trafiał do waszej „wspólnej skarbonki”. Teraz więc trzeba będzie w jakiś sposób ten majątek podzielić.

Kiedy warto podpisać intercyzę?

Intercyza wcale nie musi być przejawem braku zaufania. Trzeba pamiętać, że umowa majątkowa między małżonkami bardzo często ma wywołać wręcz przeciwny skutek – zapewnić bezpieczeństwo. Najczęściej zawiera się ją, gdy:

1. Wysokość waszych dochodów znacząco się różni i postanawiacie zabezpieczyć się na wypadek rozwodu;
2. Chcecie uniknąć problemów z podziałem majątku wspólnego w razie zakończenia waszego małżeństwa (skoro masa majątku wspólnego nie będzie istnieć, nie będzie trzeba jej dzielić, a postępowanie rozwodowe przebiegnie szybciej i mniej nerwowo);
3. Któreś z was prowadzi działalność gospodarczą lub ryzykowne inwestycje i w ten sposób chce chronić drugiego małżonka – intercyza ustanawiająca rozdzielność majątkową sprawi, że małżonek nie będzie odpowiadać przed wierzycielami z majątku wspólnego (o ile spełni dodatkowy warunek – o czym przeczytasz w dalszej części artykułu);
4. Wolicie zachować większą autonomię finansową.

Intercyza a długi i działalność gospodarcza. Czy intercyza zawsze chroni przed długami małżonka?

Jednym z celów intercyzy jest chronienie przed długami małżonka mającego własny biznes. Co do zasady odpowiada on bowiem nie tylko swoim majątkiem osobistym, ale także majątkiem wspólnym. A jak już wiesz, to właśnie w skład majątku wspólnego wejdzie większość gromadzonego przez was dorobku. Ryzyko jest więc naprawdę duże.

Sytuacja zmienia się jednak, gdy wprowadzicie rozdzielność majątkową – wtedy odpowiedzialność ogranicza się tylko do majątku osobistego. Co jednak ważne, dotyczy to tylko długów zaciągniętych już po ustanowieniu rozdzielności. Intercyza nie ma natomiast wpływu na zobowiązania powstałe jeszcze przed ustanowieniem rozdzielności.

Do tego dochodzi kolejny warunek. Przy rozdzielności majątkowej macie obowiązek informowania wierzycieli o takim stanie rzeczy. Jeśli w momencie zawierania umowy nie ma on pojęcia o istnieniu rozdzielności majątkowej, za długi i tak będziecie odpowiadać wspólnie.

Jak zawarcie intercyzy wpływa na dziedziczenie?

Intercyza nie zmienia reguł dziedziczenia. A tym bardziej – wbrew błędnemu powszechnemu przekonaniu – ustanowienie rozdzielności majątkowej nie odsunie żyjącego małżonka od dziedziczenia po zmarłym mężu lub żonie. Jak to wygląda w praktyce?

Jeśli nie było intercyzy (małżonkowie mieli majątek wspólny)
W razie śmierci jednego z nich, automatycznie ustaje wspólność majątkowa. Określa się wtedy udział w majątku wspólnym przypadający każdemu z małżonków (żyjącemu oraz zmarłemu). Co do zasady ½ majątku wspólnego jest wyłączną własnością żyjącego męża lub żony. ½ należąca do zmarłego podlega natomiast dziedziczeniu.

Zakładając, że nie było testamentu, zgodnie z regułami dziedziczenia ustawowego małżonek będzie dziedziczyć minimum ¼ spadku (jeśli dziedziczy wraz ze zstępnymi) lub minimum ½ (jeśli dziedziczy wraz z rodzicami zmarłego). W efekcie po śmierci męża czy żony stanie się właścicielem ½ majątku wspólnego i dodatkowo co najmniej ¼ udziału należącego do zmarłego małżonka.

Jeśli między małżonkami istniała rozdzielność majątkowa

A co dzieje się, gdy małżonkowie mieli umowę ustanawiającą rozdzielność majątkową? Majątku wspólnego nie było. Tym samym dziedziczeniu podlega wyłącznie majątek osobisty zmarłego. I znów, jeśli nie sporządził testamentu, zastosowanie znajdują tzw. zasady dziedziczenia z ustawy, zgodnie z którymi znaczna część spadku przypadnie w udziale żyjącemu małżonkowi.

Ile kosztuje intercyza?

Jeśli zastanawiasz się, ile kosztuje rozdzielność majątkowa między małżonkami lub jakie mogą być koszty intercyzy rozszerzającej wspólność majątkową, to niestety nie znajdziesz tu jednoznacznej odpowiedzi. Wszystko dlatego, że znaczenie ma m.in. to, czy zawieracie taką umowę przed, czy już po ślubie i jaka jest wartość majątku wspólnego zgromadzonego przed wizytą w kancelarii. To właśnie od tego w dużej mierze będzie zależeć wysokość taksy notarialnej. Zwykle jednak musisz liczyć się z opłatą rzędu kilkuset złotych.

Podpisywać intercyzę czy nie?

Istnieje duża szansa, że nawet po przeczytaniu całego tego artykułu wciąż nie wiesz, czy warto uporządkować sprawy majątkowe poprzez zawarcie intercyzy. I nic dziwnego, bo ta kwestia jest skomplikowana i w dużej mierze zależy od indywidualnej sytuacji. Żaden, nawet starannie opracowany artykuł nie jest więc w stanie rozwiać wątpliwości każdej osoby, która staje przed takim dylematem.

To, czy opłaca Ci się zawarcie intercyzy przedmałżeńskiej lub zawarcie umowy majątkowej już po ślubie, możesz jednak skonsultować z prawnikiem. Podczas wizyty w kancelarii możesz bowiem dokładnie przedstawić swoją sytuację, wszystkie ewentualne wątpliwości i uzyskać odpowiedzi precyzyjnie dostosowane do Ciebie. A tego nie zastąpi Ci żadna publikacja w internecie.